krachtig in de zaak

De schoolvakantie voor het midden van ons land is net begonnen. Een tijd om uit te rusten, leuke dingen te doen en misschien eindelijk weer eens wat te lezen. Komt dat goed uit! Precies op de laatste schooldag voor de vakantie (vrijdag 13 juli) kwam de Hoge Raad – onze hoogste rechter – met een belangrijke uitspraak. Die uitspraak gaat over het ontslag op staande voet en het wel/niet doorbetalen van loon aan de werknemer. Het is een juridische uitspraak over hoe je de wet moet uitleggen. Dat vraagt dus om aandacht bij het lezen. We proberen de uitspraak eenvoudig uit te leggen omdat het belangrijk is om te weten.

Boeken mee na toestemming
Laten we eerst even kijken wat er aan de hand was. Voor het leesgemak geven we de werknemer en het bedrijf een willekeurige naam. Henk werkte sinds 2006 bij het bedrijf Boekdrukkunst als medewerker binderij. Als Henk toestemming kreeg van zijn leidinggevende mocht hij een boek (dat werd gedrukt) van het werk meenemen naar huis. De leidinggevende zette dan een stempel of handtekening in het boek. Boekdrukkunst informeerde haar personeel met regelmaat dat het verboden was om boeken mee te nemen zonder toestemming. Dan zou men op staande voet ontslagen worden.
 
Boeken in de kofferbak
Woensdag 7 oktober 2015. Henk pakt drie boeken, stopt die in zijn rugtas en loopt naar zijn auto. Hij legt zijn rugzak in de kofferbak en wil naar huis rijden. Lekker dagje gewerkt. Maar dan staan daar ineens hoge heren van Boekdrukkunst: Henk, wil je de kofferbak openen? En wat wil nu het toeval? Daar liggen dus de drie boeken die Henk had meegenomen. Zonder stempel of handtekening van zijn leidinggevende. Henk moest op het matje komen en werd nog diezelfde dag op staande voet ontslagen vanwege de diefstal van boeken.
 
Lees nog even door
Dan volgt er een juridische strijd over de vraag of Boekdrukkunst Henk wel op staande voet mocht ontslaan en of Henk recht heeft op doorbetaling van zijn salaris. Doordat er uiteindelijk door de Hoge Raad uitspraak is gedaan, is de zaak bij meerdere rechterlijke instanties geweest. En je ziet uiteindelijk dat de discussie steeds meer theoretisch wordt, over hoe je nu de wet moet uitleggen. Maar lees vooral nog even door!
 
Procedure kantonrechter – Henk wint
Henk stapte eerst naar de kantonrechter in Amersfoort. Hij vroeg de rechter om te bepalen dat Boekdrukkunst hem niet op staande voet mocht ontslaan (in juridische termen: Henk vroeg om vernietiging van de opzegging van 7 oktober 2015). En in het verlengde daarvan vroeg Henk de rechter om Boekdrukkunst te veroordelen om zijn salaris gewoon te blijven doorbetalen omdat hij nog steeds in dienst is (omdat volgens Henk het ontslag ten onrechte is). De kantonrechter geeft Henk gelijk. Boekdrukkunst mocht Henk niet op staande voet ontslaan. De werkgever van Henk kon niet bewijzen dat Henk de boeken zonder toestemming had meegenomen.
 
Het gevolg van deze beslissing? De arbeidsovereenkomst tussen Henk en Boekdrukkunst loopt gewoon door. Boekdrukkunst moet Henk iedere maand zijn salaris blijven betalen.
 
Procedure gerechtshof – Boekdrukkunst wint
De werkgever van Henk is het hier niet mee eens en gaat naar de hogere rechter, het gerechtshof. Bij het gerechtshof krijgt Boekdrukkunst opnieuw de kans om te bewijzen dat Henk de boeken zonder toestemming had meegenomen. Uiteindelijk lukt het Boekdrukkunst om het bewijs te leveren. Henk nam de boeken mee zonder toestemming. Volgens het gerechtshof levert dat een dringende reden op om Henk op staande voet te ontslaan. Als dat zo is, kan de beslissing van de kantonrechter in Amersfoort niet in stand blijven. Die uitspraak gaat van tafel. Henk mocht op staande voet worden ontslagen.
 
Het gevolg van deze beslissing? Het gerechtshof beëindigt de arbeidsovereenkomst tussen Henk en Boekdrukkunst op 31 mei 2017 en bepaalt dat Henk in de tussenliggende periode – van 7 oktober 2015 tot 31 mei 2017 – geen recht heeft op loon. Maar Henk had wel elke maand zijn salaris gekregen.
 
Daar komt de echte discussie in beeld
Dan komt de echte juridische discussie in beeld. Want de uitspraak van het hof heeft grote financiële gevolgen voor Henk. Die had ruim 1,5 jaar salaris ontvangen en volgens het gerechtshof was dat ten onrechte. Anders gezegd, Henk moest dat terugbetalen. Kan dat eigenlijk wel? Eerst oordeelt een rechter dat het ontslag op staande voet onterecht was. Dan oordeelt een hogere rechter dat het ontslag wel terecht was. Hier spelen twee juridische punten een rol. Laten we die eerst even bekijken voordat we naar de uitspraak van de Hoge Raad gaan.
 
Welke mogelijkheden heeft het gerechtshof bij ontslag op staande voet?
Het eerste punt gaat over de bevoegdheden van het gerechtshof. Tot welk oordeel kan het gerechtshof eigenlijk komen in een procedure bij ontslag op staande voet? In de wet staat (artikel 7:683 lid 6 BW) het volgende: “Indien de rechter in hoger beroep (…) oordeelt dat het verzoek van de werknemer om vernietiging van de opzegging of om herstel van de arbeidsovereenkomst ten onrechte is toegewezen, bepaalt hij op welk tijdstip de arbeidsovereenkomst eindigt.”. Henk vroeg de kantonrechter in Amersfoort om vernietiging van het ontslag op staande voet. Hij kreeg gelijk. Het gerechtshof als rechter in hoger beroep moet in deze situatie dus een tijdstip bepalen waarop de arbeidsovereenkomst eindigt.
 
Tijdstip waarop de arbeidsovereenkomst eindigt – niet in het verleden
Dat tijdstip moet in de toekomst liggen. Het gerechtshof kan dat tijdstip niet bepalen ergens in het verleden. Dus het gerechtshof kon niet oordelen dat de arbeidsovereenkomst alsnog gewoon per 7 oktober 2015 eindigde. Die ruimte biedt de wet niet. Hoe kunnen we dat simpel anders zeggen? Als een werknemer op staande voet wordt ontslagen en de kantonrechter oordeelt dat het ontslag ten onrechte was, dan blijft de werknemer in dienst totdat in hoger beroep (of cassatie) anders is beslist. En die situatie is precies die van Henk. Henk wint bij de kantonrechter en verliest bij het gerechtshof. En dus eindigt zijn arbeidsovereenkomst in de toekomst. De uitspraak van het hof was 30 mei 2017 en de arbeidsovereenkomst eindigt op 31 mei 2017. Een datum in de toekomst. 
 
Niet-werken en toch loon krijgen – voor wiens risico?
Het tweede punt gaat over de situatie dat een werknemer niet werkt. Heeft de werknemer dan wel/geen recht op salaris? Ergens anders in de wet (artikel 7:628 lid 1 BW) staat: “De werknemer behoudt het recht op (…) loon indien hij de overeengekomen arbeid niet heeft verricht door een oorzaak die in redelijkheid voor rekening van de werkgever behoort te komen.”. Stel dat een werknemer gewoon een week thuis blijft en niet gaat werken (zonder ziek te zijn of vakantie op te nemen) dan heeft hij geen recht op loon. 
 
Procedure Hoge Raad – Boekdrukkunst blijft de winnaar
Over dat recht op loon ging het in de procedure bij de Hoge Raad. Henk was het natuurlijk niet eens met de uitspraak van het gerechtshof. Henk moest over lange periode zijn salaris terugbetalen en dus wilde hij van de Hoge Raad weten hoe het zat. Was er hier sprake van een situatie die voor rekening van Boekdrukkunst kwam of voor rekening van Henk? De Hoge Raad gaat in op discussie in de juridische literatuur hoe je hier nu mee om moet gaan en wat de bedoeling is van de wetgever. Om dat te lezen moet u de uitspraak vooral lezen. De conclusie van de Hoge Raad is dat het gerechtshof tot deze beslissing kon komen. Boekdrukkunst blijft de winnaar. Henk heeft ruim 1,5 jaar ten onrechte zijn salaris ontvangen.
 
Les voor de volgende keer
Wat is nu de les voor de volgende keer? Wat kunnen we met deze uitspraak? Als werkgever moet je niet te snel overgaan tot een ontslag op staande voet. Daar moet dan echt reden voor zijn. Overleg altijd eerst! Voor je het weet volgen er verschillende procedures die veel tijd en geld kosten. Het risico zit hem er vooral in dat je – als je als werkgever verliest bij de kantonrechter – gedurende een hoger beroep alsnog het salaris van de werknemer moet doorbetalen. En dan moet je nog maar zien dat je in hoger beroep gelijk krijgt. Als je dan gelijk krijgt moet je het betaalde salaris terugvorderen.
 
Het arrest van de Hoge Raad van 13 juli 2018 kunt u hier volledig lezen.
 
Wilt u de (tussen)uitspraken van het gerechtshof lezen?

• De tussenbeschikking van 22 november 2016 leest u hier
• De tussenbeschikking van 26 januari 2017 leest u hier
• De eindbeslissing van 30 mei 2017 leest u hier 

Heeft u het volgehouden om tot hier te lezen? Complimenten! En als u op vakantie gaat, een fijne vakantie en veel leesplezier en rust gewenst.