Slagvaardig

Als partijen met elkaar een overeenkomst sluiten, is het belangrijk dat afspraken worden nagekomen. Partij A koopt iets van partij B. Dan is het logisch dat partij B wel moet leveren wat er met A is afgesproken. Maar wat nu als die partij niet overgaat tot levering? Dan start je een procedure waarmee je hoopt te bereiken dat de rechter partij B dwingt om de afspraken na te komen en te leveren. Alleen moet je dan wel even kijken of de overeenkomst is gesloten met de juiste personen. Niet iedereen is bevoegd om namens een bedrijf of instelling overeenkomsten te tekenen. Dit geldt helemaal voor kerken die overeenkomsten maken. Je moet dan goed weten of de juiste mensen hebben getekend en of de kerkordelijke regels zijn opgevolgd. Doe je dat niet dan kan dat verstrekkende gevolgen hebben. Een recente uitspraak van de voorzieningenrechter in Zutphen laat dit duidelijk zien.

Mooi Vastgoed en Mooi Afscheid
In 2018 werd Mooi Vastgoed opgericht. Al eerder bestond het bedrijf Mooi Afscheid, een uitvaartonderneming. De uitvaartonderneming exploiteerde vastgoed en dat is ondergebracht in Mooi Vastgoed. Direct in januari 2018 raakte Mooi Vastgoed in gesprek met een afvaardiging van de Protestantse Gemeente Apeldoorn. Dit is een kerkgenootschap. En de kerk wilde één van de kerkgebouwen verkopen. Mooi Vastgoed had interesse.

Twee voorstellen
Vanuit de kerk zijn er op 4 juli 2018 twee voorstellen (biedingen) gedaan richting Mooi Vastgoed. Het eerste bod hield in dat Mooi Vastgoed het kerkgebouw zou kopen inclusief het orgel. Met het tweede bod zou Mooi Vastgoed het kerkgebouw eerst twee jaar gaan huren om het vervolgens te gaan kopen. Partijen hebben er met elkaar over gesproken en op 12 juli 2018 bereikten zij overeenstemming over de verkoop van het kerkgebouw. Mooi Vastgoed kocht het pand met orgel voor € 340.000,- en de koop zou worden gefinancierd met een door de kerk verstrekte lening. Het pand zou op 2 januari 2019 geleverd worden.

Eis van goedkeuring
In de voorstellen die de kerk deed stond een duidelijk goedkeuringsvereiste. De Protestantse Gemeente schreef: “Dit alles onder voorbehoud van formele goedkeuring Algemene Kerkenraad PGA en formele goedkeuring van het Regionaal College voor de Behandeling van Beheerszaken van de PKN (kortweg RCBB); dit alles zo snel mogelijk.”. Partijen wisselden een concept koopovereenkomst met elkaar en ook daarin stond een goedkeuringsvereiste opgenomen. En toen was het zover. Op 25 juli 2018 tekenden Mooi Vastgoed en de Protestantse Gemeente Apeldoorn de koopovereenkomst.

Belangrijke beslissingen
Maar wie tekende er namens de kerk? Dat was een bestuurslid van het College van Kerkrentmeesters (CvK) van de Protestantse Gemeente. Een hele mond vol. Wat is dat precies? Kerken hebben hun eigen regels en die staan in de kerkorde. Daarin staat onder meer dat het CvK de vermogensrechtelijke aangelegenheden (gebouwen, personeel, etc.) regelt in opdracht van de kerkenraad. Als het CvK belangrijke beslissingen wil nemen, dan is er voorafgaand instemming nodig van de kerkenraad. In de kerkorde staan concrete voorbeelden genoemd van belangrijke beslissingen en één daarvan gaat over het verkopen van een gebouw of een orgel.

Geen goedkeuring
In de koopovereenkomst die de kerk met Mooi Vastgoed sloot, ontbrak het goedkeuringsvereiste. Op 6 september 2018 schreef de secretaris van het CvK een mailtje naar Mooi Vastgoed met de mededeling dat de kerkenraad op 20 september 2018 zou vergaderen en zou besluiten over het wel/niet verkopen van het kerkgebouw. En toen gebeurde wat Mooi Vastgoed in ieder geval niet had verwacht: de kerkenraad gaf geen goedkeuring aan de voorgenomen verkoop.

Gebonden?
Mooi Vastgoed kon hier niet mee leven. Zij sommeerde de kerk om alsnog binnen acht dagen de verplichtingen uit de koopovereenkomst na te komen. De kerk ging hier niet in mee. Mooi Vastgoed startte een kort geding en vorderde nakoming op straffe van een flinke dwangsom. Volgens Mooi Vastgoed is de kerk gewoon gebonden aan de koopovereenkomst en dus moet het kerkgebouw worden geleverd. Dat goedkeuringsvereiste geldt niet volgens Mooi Vastgoed. De Protestantse Gemeente in Apeldoorn voerde verweer. Zij vond dat er geen rechtsgeldige koopovereenkomst tot stand was gekomen. De kerkenraad had namelijk geen instemming gegeven en dat is wel vereist volgens de kerkorde.

Uiteindelijk was het aan de voorzieningenrechter in Zutphen om de knoop door te hakken. Volgens de rechter is het voldoende aannemelijk dat voor de verkoop van het kerkgebouw voorafgaande instemming van de kerkenraad is vereist. Die instemming is er niet en dus had Mooi Vastgoed een probleem.

Schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid
Mooi Vastgoed had nog één kaart in handen en vond dat zij erop mocht vertrouwen dat het CvK de Protestantse Gemeente in Apeldoorn mocht vertegenwoordigen en namens de kerk juridische afspraken mocht maken. Mooi Vastgoed voerde allerlei omstandigheden aan. En de kerk voerde verweer. De kerk verwees naar de voorstellen die zij op 4 juli 2018 had gedaan. Daarin stond tot twee keer toe heel duidelijk een voorbehoud van goedkeuring opgenomen. Zie het citaat hierboven. De rechter volgt de kerk op dit punt en dus behield Mooi Vastgoed een probleem. De vorderingen van Mooi Vastgoed werden afgewezen.

Contracten & kerkrecht
Het is een interessante uitspraak op het snijvlak van contractenrecht, vastgoed en kerkrecht. Wat zijn nu de belangrijkste aandachtspunten uit deze uitspraak?

• Weet met wie je contracteert en of deze personen bevoegd zijn om het bedrijf, de organisatie of het kerkgenootschap te vertegenwoordigen.
• Leg afspraken goed vast.
• Vergeet niet dat kerken hun eigen regels hebben. Win daar deskundig advies over in voordat je een procedure start.
• Handel als kerk zorgvuldig en transparant in onderhandeling. Formuleer een voorbehoud of een goedkeuringsvereiste op een duidelijke manier en communiceer dat met je contractspartij.

De uitspraak van de voorzieningenrechter in Zutphen van 21 februari 2019 (ECLI:NL:RBGEL:2019:709) met de ins en outs kunt u hier lezen.