Oprecht

Voordat een aannemer bouwt, zijn er eerst afspraken gemaakt met de opdrachtgever. Een aannemer moet weten wat hij gaat bouwen, welke materialen er moeten worden gebruikt, wanneer het werk klaar moet zijn, etc. Minstens zo belangrijk is de vraag wat de prijs is voor het te leveren werk. Hoe hoog is de aanneemsom? Wat nu als er geen duidelijke prijsafspraak wordt gemaakt, maar alleen een indicatie wordt afgegeven? Hoe bepaal je dan als aannemer waar je recht op hebt? En wat heeft de opdrachtgever daarover te zeggen? Een recente uitspraak van het hof in Den Bosch ging over dit thema. Het arrest gaat over een procedure die al wat jaartjes liep.

Installatiewerk in de horeca
Een winkel in witgoed en geluidsapparatuur verricht ook installatiewerkzaamheden. Extra service voor de klanten en een extra bron van inkomsten. Het bedrijf Witgoed is al jaren de vaste installateur van een horecagelegenheid met bioscoop. In 2007 overlegden de twee bedrijven met elkaar over een grote verbouwing van het horecagedeelte van het pand. Witgoed zou vooral werkzaamheden uitvoeren op het gebied van elektrotechniek. Naast Witgoed werd er een aannemer ingeschakeld als bouwkundig aannemer.

Indicatieofferte en betaalde facturen
Witgoed stelde op 15 januari 2007 een offerte op met een korte opgave van de uit te voeren werkzaamheden. De offerte noemde Witgoed een “indicatieofferte”. Wat voor een offerte dat is? Witgoed schreef op blad 2 van de offerte dat “de indicatieofferte echt gezien moet worden als een indicatie”. Witgoed gaf een indicatiebedrag van € 94.000,-- (excl. btw). De horecazaak betaalde in de periode van april 2007 tot en met april 2010 acht termijnnota’s van Witgoed voor in totaal € 175.000,-- (excl. btw).

Onbetaalde facturen – kwart toegewezen
Witgoed stuurde op 14 augustus 2010 nog een termijnnota van € 10.000,-- (excl. btw). De horecazaak betaalde deze niet. Witgoed was nog niet klaar met factureren. In juli 2011 stuurde Witgoed nog een eindafrekening van de verbouwing en een eindafrekening van de verbouwing op de bovenverdieping. Witgoed wilde in totaal nog € 164.785,35 (excl. btw) van de horecazaak krijgen. Nu de horecazaak niet betaalde, stapte Witgoed naar de rechter. De rechtbank wees een bedrag van € 42.506,84 (excl. btw) toe aan Witgoed. De twee grote facturen voor de eindafrekening wees de rechtbank af.

Redelijke prijs verschuldigd
Witgoed stapte naar het hof en wilde volledige betaling voor de uitgevoerde werkzaamheden. Wat was nu het belangrijkste verweer van de horecazaak? De uitgevoerde werkzaamheden kunnen het daarvoor in rekening gebrachte bedrijf redelijkerwijs niet rechtvaardigen. De horecazaak beroept zich op een wetsartikel waar staat dat de opdrachtgever een redelijke prijs is verschuldigd als er geen concrete prijs is bepaald (voor de liefhebber: artikel 7:752 BW). Volgens de horecazaak was het door Witgoed gevorderde bedrag geen redelijke prijs. Maar hoe moet een aannemer dan een redelijke prijs bepalen?

Hoe maakt aannemer de redelijke prijs concreet?
Het hof gaf in de tussenuitspraak van 5 december 2017 eerst aan dat als een opdrachtgever gemotiveerd betwist dat de door de aannemer in rekening gebrachte prijs redelijk is, de aannemer dan aannemelijk moet maken dat de prijs wél redelijk is. Vervolgens gaf het gerechtshof een kader aan:

“Als regel zal daartoe voldoende zijn dat hij (de aannemer) het daadwerkelijk gemaakte aantal uren aannemelijk maakt, aantoont dat de berekende uurprijs hetzij afgesproken, hetzij gebruikelijk is, en aannemelijk maakt dat de berekende materialen ook daadwerkelijk zijn gebruikt en de daarvoor berekende prijs (rekening houdende met een afgesproken of gebruikelijke opslag) reëel is.

Slaagt de aannemer daarin, doch de opdrachtgever betwist dat het aantal uren, ook al zijn deze daadwerkelijk gemaakt, in redelijkheid aan dit werk besteed hadden kunnen worden gelet op de aard en omvang daarvan, alsmede betwist dat de berekende materialen in redelijkheid aan dit werk besteed hadden kunnen worden, dan zal als regel van die opdrachtgever verlangd kunnen worden dat hij aannemelijk maakt dat het werk niet rechtvaardigde dat zoveel uren en/of zoveel materialen daaraan werden besteedt. Dat geldt eveneens indien en voor zover de opdrachtgever stelt dat het uiteindelijke resultaat in redelijkheid het daarvoor in rekening gebrachte bedrag niet heeft kunnen rechtvaardigen.”

Voor de concrete zaak van Witgoed moet er ook onderscheid gemaakt worden tussen onderhoudswerkzaamheden en de verbouwingswerkzaamheden. Bij het onderhoud zijn de werkzaamheden vaak te overzien. De horecazaak had daar zelf ook al wat jaren ervaring mee met Witgoed en dat leverde nooit problemen op.  

Vaste prijs? Richtprijs? Gewone opdracht?
Zoals gezegd had Witgoed een indicatieofferte gegeven. Daar moest het hof een standpunt over innemen. Volgens de horecazaak ging het hier om een vaste prijs of in ieder geval om een richtprijs. En een richtprijs mag je volgens de wet maar met maximaal 10% overschrijden. Het hof oordeelde dat er geen vaste aanneemsom was afgesproken met Witgoed. Ook is het geen richtprijs, omdat Witgoed heel duidelijk had aangegeven dat het om een indicatie ging. Volgens het hof was er simpelweg sprake van een opdracht zonder vooraf vastgestelde aanneemsom of richtprijs. En dus moet de aannemer de omvang van het werk bewijzen, omdat de horecazaak die omvang betwiste.

Witgoed moet veel aantonen
Er volgde een hele discussie over alle uitgevoerde werkzaamheden. Witgoed gaf aan dat de horecazaak steeds weer nieuwe werkzaamheden aan hem opdroeg dan in het begin de bedoeling was. En alle opgedragen werkzaamheden heeft Witgoed netjes uitgevoerd. De partijen discussieerden vervolgens over alle uitgevoerde werkzaamheden. Toen gaf de horecazaak aan dat de bouwkundig aannemer minder geld in rekening had gebracht dan Witgoed, terwijl de bouwkundig aannemer veel meer werk had verricht. Zo’n opmerking triggert natuurlijk. Voor het hof is het genoeg reden om te bepalen dat Witgoed de volgende zaken moet aantonen:

• Dat de door haar in rekening gebrachte uren daadwerkelijk zijn gemaakt.
• Dat de door haar in rekening gebrachte uren redelijkerwijs gemaakt konden worden, gelet op het beoogde en tot stand gebrachte resultaat.
• Dat de in rekening gebrachte materialen ook aan dat werk zijn besteed.
• Dat die materialen redelijkerwijs aan dit werk konden worden besteed.
• Dat de kostprijs van die materialen verhoogd met de gebruikelijke opslag redelijk is.

En krijgt meer gelijk dan bij de rechtbank
Witgoed doet er alles aan het uitgevoerde werk en de redelijkheid daarvan te bewijzen. Het gerechtshof wijst ook dingen toe. Volgens het hof moet de horecazaak nog een extra bedrag aan Witgoed betalen van € 40.853,51 (excl. btw). Dus in totaal werd er ruim € 80.000,-- toegewezen. En de horecazaak moest de wettelijke handelsrente over de facturen betalen vanaf de vervaldata van de facturen. En die facturen waren al in 2007 en 2008 verzonden. De uitspraak van het hof is van 26 maart 2019. Het te betalen bedrag aan wettelijke handelsrente zal ook nog fors zijn. Witgoed heeft er wat jaartjes voor moeten procederen, maar heeft uiteindelijk toch een gedeelte van de facturen betaald gekregen.

En nu?
Wat moet je nu met zo’n uitspraak van het hof? Allereerst is het interessant om te zien hoe de procedure in hoger beroep is gegaan en hoe het hof aankijkt tegen de gemaakte afspraken. Maar er volgen ook concrete aandachtspunten uit het arrest. We noemen er twee:

• Het maakt nog wel wat uit hoe je een indicatie afgeeft. Is het echt een indicatie waar de opdrachtgever niet zomaar rechten aan kan ontlenen? Of is het meer beschreven als een richtprijs? Of zelfs als een vaste prijs?
• Als een opdrachtgever de omvang van het werk gemotiveerd betwist, moet de aannemer de omvang van het werk bewijzen. Zorg er dan als aannemer voor dat je de onderliggende documenten bewaart (facturen, bonnen, etc.).

De einduitspraak van het gerechtshof Den Bosch van 26 maart 2019 kunt u hier lezen.

De tussenuitspraak van het hof van 5 december 2017 kunt u hier lezen.