Slagvaardig

In de wet staan ontslaggronden. Situaties of redenen die kunnen leiden tot een ontslag van een werknemer. De ontslaggronden worden aangeduid met een letter; denk bijvoorbeeld aan de b-grond (langdurige arbeidsongeschiktheid) of de g-grond (verstoorde arbeidsverhouding). Er is ook een ontslaggrond die gaat over ernstige gewetensbezwaren. Daar hoor je bijna nooit meer over. Waarom staat die grond toch in de wet? 

We gaan in deze bijdrage in op een recente zaak waarin een werknemer is ontslagen vanwege ernstige gewetensbezwaren. Ontbinding van de arbeidsovereenkomst op de f-grond. 

Apothekersassistent

De zaak draait om een mevrouw die sinds 1 mei 2013 als apothekersassistent in dienst is van het ziekenhuis. De werknemer werkte meestal in de ziekenhuisapotheek. Daar hield zij zich bezig met de bereiding en uitgifte van geneesmiddelen. In de afgelopen jaren zijn de ziekenhuisapotheken steeds meer een onderdeel gaan uitmaken van de zorgverlening van het ziekenhuis. Dit raakte ook het werk van apothekersassistenten.

Er werd meer werk verricht buiten de ziekenhuisapotheek, namelijk op de verpleegafdelingen, op de spoedeisende hulp, etc. Concreet kwam er dus meer contact met de patiënten omdat medicatie ter hand moest worden gesteld en er moest uitleg worden gegeven over medicijnen. 

Bedekken van onderarmen

De werknemer bedekte de eerste jaren van haar dienstverband haar onderarmen tijdens het werk. Waarom? Dit deed zij op grond van haar geloofsovertuiging. Het toezicht vanuit de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) werd strenger. De Inspectie verlangde dat ook apotheekmedewerkers hun onderarmen onbedekt laten. Waarom? Vanwege infectiepreventie. 

Het ziekenhuis besprak dit met zeven werknemers die vanwege hun islamitische geloof niet met ontblote onderarmen willen werken. Ze spraken af dat de collega’s voorlopig even niet dit werk hoefden te verrichten in afwachting van in te winnen extern deskundig advies. Daaruit bleek een zwaarwegend belang bij het onbedekt laten van de onderarmen. Zes van de zeven collega’s troffen een regeling met het ziekenhuis. Deze werknemer niet. 

Ontbindingsverzoek werkgever

Het ziekenhuis diende een ontbindingsverzoek in bij de kantonrechter. Het ziekenhuis beriep zich op de e-grond (verwijtbaar handelen), de f-grond (ernstige gewetensbezwaren), de g-grond (verstoorde arbeidsverhouding) en de restcategorieën. De kantonrechter komt bij de bespreking van de ontslaggronden van de werkgever snel tot een conclusie: “uit al hetgeen partijen over en weer hebben aangevoerd kan worden geconcludeerd dat de f-grond (gewetensbezwaar) voldragen is en ontbinding van de arbeidsovereenkomst rechtvaardigt.”. 

Artikel 7:669 lid 3 aanhef en onder f Burgerlijk Wetboek (BW)

De redelijke gronden voor ontslag (ontslaggronden) staan beschreven in artikel 7:669 lid 3 BW. Het ontslag vanwege ernstige gewetensbezwaren staat bij punt f genoemd. De f-grond dus. De tekst van dit wetsartikel luidt:  

Artikel 7:669 lid 3 aanhef en onder f BW
3. Onder een redelijke grond als bedoeld in lid 1 wordt verstaan: 
(…)
f. het weigeren van de werknemer de bedongen arbeid te verrichten wegens een ernstig gewetensbezwaar, mits aannemelijk is dat de bedongen arbeid niet in aangepaste vorm kan worden verricht.

Gewetensnood

De kantonrechter beschrijft in de uitspraak wanneer er sprake is van een ernstig gewetensbezwaar. Want wanneer is er nu sprake van zo’n f-grond? De kantonrechter:

“Van een ernstig gewetensbezwaar in de zin van artikel 7:669 lid 3 onder f BW is sprake indien de werknemer in gewetensnood komt als hij in het kader van de uitoefening van zijn functie gedwongen wordt dingen te doen of te laten die niet overeenstemmen met zijn persoonlijke waarden en normen. Deze kunnen, zoals hier, van godsdienstige oorsprong zijn.”

Het moet gaan om onoverkomelijke bezwaren tegen de door de werkgever opgedragen taak. In de wetsgeschiedenis zijn er ook voorbeelden genoemd: het drukken en verspreiden van uitgaven met een onzedelijk of kwetsbaar karakter, het verzekeren van bontjassen, het meewerken aan de bouw van een kerncentrale. 

Nette afwikkeling van het dienstverband

De kantonrechter motiveert in de uitspraak waarom er hier sprake is van een ernstig gewetensbezwaar. Ook stelt de rechter vast dat er geen passende functies zijn en dat het werk niet in aangepaste vorm kan worden verricht. De arbeidsovereenkomst moet dus beëindigd worden. Er vond nog een uitvoerige discussie plaats over hoe dat financieel moest gebeuren. De kantonrechter stelt vast dat dit op een nette manier moet gebeuren. De werknemer handelt niet ernstig verwijtbaar. Het ziekenhuis moet gewoon de transitievergoeding betalen. 

Aandachtspunten uit deze uitspraak 

Het is een lezenswaardige uitspraak van de kantonrechter. De kantonrechter gaat helder in op het punt van verboden onderscheid en directe en indirecte discriminatie. Het punt van de objectieve rechtvaardiging wordt besproken. Qua opbouw en inhoud de moeite waard om te lezen. Wat zijn verder punten die uit deze uitspraak volgen? 

1. De f-grond (ernstige gewetensbezwaren) is gewoon een actuele ontslaggrond. 
2. Ernstige gewetensbezwaren dienen gerespecteerd te worden door de werkgever. 
3. Als het werk niet in aangepaste vorm verricht kan worden, dan kan het ernstige gewetensbezwaar leiden tot een beëindiging van de arbeidsovereenkomst;
4. Bij een ontslag vanwege ernstige gewetensbezwaren, zal het gewetensbezwaar op zich wat ons betreft nooit een reden kunnen zijn dat een werknemer geen nette financiële afwikkeling krijgt. Een ernstig gewetensbezwaar is iets heel anders dan ernstig verwijtbaar handelen. 
   
   

De lezenswaardige uitspraak van de kantonrechter in Utrecht van 26 april 2022 (ECLI:NL:RBMNE:2022:2027) kunt u hier lezen. 

Post & Bouter Advocaten in Barneveld

Arbeidsrecht
Zorg & gewetensbezwaren