krachtig in de zaak

We zeggen wel eens: bij de loodgieter thuis lekt de kraan. Waar de loodgieter overdag mee bezig is bij andere mensen, vergeet hij in eigen huis goed te doen. Dat geldt ook in de rechtspraak. Als een rechter uitspraak doet in een zaak dan is het de bedoeling dat die uitspraak wordt nageleefd. Stel dat bedrijf A door de rechtbank veroordeeld is om aan een ander bedrijf een groot geldbedrag te betalen, dan doet dit bedrijf er verstandig aan ook te gaan betalen. Doe je dat niet, dan kan de deurwaarder worden ingeschakeld. 

Rechtbank Rotterdam beklaagde
Er is onlangs een zaak geweest tegen de rechtbank zelf. De rechtbank Rotterdam was beklaagde in een zaak bij het College voor de Rechten van de Mens. Op 26 mei 2016 oordeelde dit College dat de Rechtbank Rotterdam verboden onderscheid maakte op grond van godsdienst. Wat was er aan de hand?

Griffier met hoofddoek
Een moslima solliciteerde bij de rechtbank Rotterdam naar de functie van buitengriffier. Vanwege haar islamitische geloof draagt zij een hoofddoek. De rechtbank wees de mevrouw af. Rechtbanken hanteren kledingvoorschriften die zijn vastgelegd in een wettelijk besluit. Daarin staat dat rechters maar ook griffiers gekleed zijn in het voor hun ambt voorgeschreven kostuum, een toga en een bef. Deze mevrouw was het niet met de afwijzing eens en zij vond dat de rechtbank haar discrimineerde vanwege haar godsdienst. Enkel en alleen omdat de vrouw tijdens een zitting haar hoofddoek niet wilde afdoen, kreeg zij de functie niet.

Geen zichtbaar en herkenbaar teken
De rechtbank was het daar niet mee eens. Het ging niet om de hoofddoek op zich. Cruciaal was de omstandigheid dat de vrouw tijdens een zitting bij de rechtbank als griffier zou verschijnen met een zichtbaar en herkenbaar teken van haar persoonlijke overtuiging. En dat is niet in overeenstemming met de kledingvoorschriften van de rechtspraak. Die voorschriften zijn er om de neutraliteit van de rechtspraak te benadrukken. De rechtspraak moet onafhankelijk en onpartijdig zijn. Iedere schijn van partijdigheid moet worden vermeden.

Niet noodzakelijk
Het College gaat niet mee in de op zich heldere argumenten van de rechtbank. Volgens het College is het doel van de rechtbank de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechtspraak. Om dat doel te behalen gebruiken rechtbank het middel van die kledingvoorschriften. Elk zichtbaar teken van een persoonlijke overtuiging is verboden. En juist dat middel vindt het College niet noodzakelijk. Zeker niet omdat het hier gaat om iemand die griffier wilde worden. Ook oordeelde het College dat op deze manier bevolkingsgroepen op voorhand al worden uitgesloten van functies in de rechtspraak. De rechtbank discrimineerde de moslima op grond van godsdienst.

Persbericht - oneens 
Enkele dagen later verscheen er een persbericht op de site van de rechtspraak waarin het belang van de kledingvoorschriften werd benadrukt. De toga symboliseert de onpartijdigheid en onafhankelijkheid die de burger het vertrouwen geeft dat de persoonlijke opvattingen van een rechter geen rol spelen bij de beoordeling. Daarom moeten die kledingvoorschriften ook strikt worden nageleefd. Een hoofddoek, een keppeltje of een ketting met een kruisje zijn niet toegestaan. En daarom deelt de rechtspraak de opvatting van het College niet. Zo werken er binnen de rechtspraak rechters en griffiers van allerlei religieuze overtuigingen. Maar allemaal trekken ze uitsluitend de toga aan om daarmee uit te drukken dat die opvattingen niet meewegen.

Door op ingeslagen weg
De rechtbank gaat door op ingeslagen weg en blijft kledingvoorschriften hanteren voor rechters en (buiten)griffiers. Het oordeel van het College wordt eigenlijk aan de kant geschoven. Is dit dan een ongehoorzame rechtbank? Dat is een te snelle conclusie. De rechtspraak moet het goede voorbeeld geven. Tegelijk gaat het hier over een discussie die niet gevoerd moet worden over de rug van één specifieke situatie. De rechtbank heeft serieuze argumenten aangedragen over de rol van de rechtspraak, de onafhankelijkheid en onpartijdigheid. Wegen die zwaarder dan het dragen van een hoofddoek, een keppeltje, kruisje of speldje van Greenpeace? Dat is iets waar we met elkaar nog eens goed over na moeten denken.