Oprecht

Hofmans Vastgoed B.V. vordert dat de parochie in Groesbeek wordt veroordeeld om mee te werken om de kerk te leveren. Volgens het vastgoedbedrijf heeft zij de kerk gekocht van de Parochie. Volgens de Parochie was dit niet het geval. De pastoor was niet bevoegd om de Parochie te vertegenwoordigen. Er is geen rechtsgeldige koopovereenkomst tot stand gekomen. Kan de pastoor rechtsgeldig een contract sluiten? Heeft hij de schijn van vertegenwoordiging gewekt? Krijgt Hofmans Vastgoed de kerk overgedragen? 

Parochie wil de kerk verkopen
De Parochie in Groesbeek wilde de kerk in De Horst verkopen. Er is met meerdere partijen gesproken. En één van die partijen was de middellijk bestuurder van Hofmans Vastgoed B.V. Deze man was lid van de Parochie en ook betrokken bij een stichting die zich hard maakt voor het behoud van de kerk in de plaatselijke gemeenschap. Kortom, de man kent de kerk en de Parochie. 

Algemeen Reglement voor het bestuur
Eerst even een uitstapje naar de kerkelijke regels. Die moeten we benoemen zodat we de procedure beter kunnen volgen. In het Algemeen Reglement voor het bestuur van een parochie van de Rooms-Katholieke kerk in Nederland staan allerlei afspraken. Drie artikelen uit dat reglement halen we naar voren:

• Artikel 24: hierin staat dat het kerkbestuur (parochiebestuur) de parochie bestuurt en dat het dan in ieder geval gaat om de taak van “het bestuur over de roerende en onroerende zaken, die behoren tot het parochiaal vermogen” en “het verrichten van andere rechtshandelingen en het aangaan van overeenkomsten ten name van de parochie”.
  
  
• Artikel 51: hier staat wie er bevoegd zijn om de parochie te vertegenwoordigen. Er zijn drie opties:

    o    ofwel door de pastoor-voorzitter (of diens kerkrechtelijk aangewezen plaatsvervanger) en de secretaris en wel te zamen;
    o    ofwel door de vice-voorzitter, zijnde de gemachtigde conform art. 26 lid 2, en de secretaris, en wel te zamen;
    o    ofwel door hun kerkrechtelijk daartoe aangewezen plaatsvervangers, en wel te zamen.

• Artikel 53: hier staat dat het kerkbestuur bij het vervreemden van registergoederen (verkoop van een kerk bijvoorbeeld) een voorafgaande schriftelijke machtiging nodig heeft van de bisschop.  

Meerdere partijen azen op de kerk
Hofmans Vastgoed was niet de enige partij die de kerk wilde kopen. Al eerder was er een andere partij die een bod had uitgebracht. Dit zorgde voor meerdere procedures. Die andere partij heeft beslag laten leggen op de kerk omdat er een overeenkomst zou zijn. Al met al verloopt het traject niet vlekkeloos. Maar het gaat nu om de procedure tussen Hofmans Vastgoed en de Parochie. Hofmans Vastgoed stelt namelijk dat zij een koopovereenkomst hebben gesloten met de Parochie. Terwijl de Parochie de kerk heeft verkocht aan de andere geïnteresseerde partij.

Wel of geen koopovereenkomst met Hofmans Vastgoed?
In de procedure bij de rechtbank ging het om de vraag of Hofmans Vastgoed een koopovereenkomst had gesloten met de Parochie. Want Hofmans Vastgoed vordert bij de rechtbank nakoming van een koopovereenkomst en levering van de kerk. De Parochie betwist dat er een koopovereenkomst is gesloten. 

Wat is er bekend over de koopovereenkomst? De pastoor stuurde een conceptovereenkomst naar Hofmans Vastgoed. Deze overeenkomst was niet getekend door de pastoor en ook niet door de secretaris. Ongetekend dus. Hofman Vastgoed heeft die overeenkomst wél getekend. 

Kan de pastoor de Parochie binden?
Volgens Hofmans Vastgoed vertegenwoordigt de pastoor de Parochie en heeft de pastoor de Parochie (mondeling) gebonden aan een koopovereenkomst. De Parochie betwist dat en verwijst naar de regels die hierboven zijn weergegeven. Die regels komen er simpel gezegd op neer dat de pastoor in zijn eentje niets kan als het gaat om het sluiten van contracten. De rechtbank voert aan dat Hofmans Vastgoed beter had moeten toelichten waarom de pastoor dan wél bevoegd zou zijn om de Parochie te vertegenwoordigen. 

Stank voor dank
De middellijk bestuurder van Hofmans Vastgoed krijgt ook nog stank voor dank voor zijn jarenlange inzet en betrokkenheid in de kerk. Uiteraard puur op het punt wie er nu bevoegd is de Parochie te vertegenwoordigen. Want wat voert de rechtbank daarover aan? 

“[betrokkene 2] was als geen ander op de hoogte was van de wijze van vertegenwoordiging van de Parochie. Hofmans Vastgoed verklaart immers zelf dat [betrokkene 2] een insider was. Hij is zijn hele leven actief betrokken geweest bij de kerk; eerst als misdienaar, later gedurende twintig jaar als lector. Daarnaast is [betrokkene 2] ook elf jaar voorzitter geweest van de financiële commissie van de kerk, aldus Hofmans Vastgoed. Gelet hierop mag worden aangenomen dat het voor [betrokkene 2] duidelijk was dat de Parochie voor wat betreft de verkoop van de kerk vertegenwoordigd moest worden door de pastoor-voorzitter en secretaris tezamen. Ook de aan [betrokkene 2] overhandigde koopovereenkomst vermeldt dit expliciet. De enkele instemming van [betrokkene 3] volstond dan ook niet.”.

Artikel 3:61 lid 2 BW
Kon Hofmans Vastgoed zich nog vastklampen aan artikel 3:61 lid 2 BW? Dat artikel gaat over de schijn van volmachtverlening. Als Hofmans Vastgoed kan aantonen dat alles erop wees dat de pastoor ook een volmacht had om namens de secretaris te handelen, dan zou dat Hofmans Vastgoed kunnen redden. 

Hofmans Vastgoed voerde bij de rechtbank veel omstandigheden aan. De rechtbank gaat er alleen niet in mee. Volgens de rechtbank is het allemaal onvoldoende om te kunnen concluderen dat de pastoor de schijn van vertegenwoordiging heeft gewekt. Er is daarmee niet komen vast te staan dat er tussen Hofmans Vastgoed en de Parochie een koopovereenkomst is gesloten. De vorderingen van Hofmans Vastgoed zijn afgewezen. 

Naar verluid gaat Hofmans Vastgoed in hoger beroep van het vonnis. Dit wordt vervolgd dus. Het is voor de (kerkelijke) gemeenschap daar te hopen dat er snel duidelijkheid komt. Er is op internet genoeg te lezen over de verwikkelingen rondom de kerk in De Horst. 

Aandachtspunten uit het vonnis voor de praktijk
Het kerkrecht is een eigen rechtsgebied met eigen regels. Een rechtsgebied met eigen specifieke termen. In deze bijdrage zijn al genoeg termen voorbij gekomen. Vanwege de eigen specifieke regelingen in het kerkrecht kon goed worden vastgesteld wie er bevoegd was om de Parochie te vertegenwoordigen. Wat zijn nu de aandachtspunten voor de praktijk? 

1.    Als er contractonderhandelingen zijn, let dan op dat mensen van jouw bedrijf of organisatie niet teveel solitair handelen en voorkom dat zij de indruk wekken alsof ze namens de achterban handelen;
2.    Let in het algemeen altijd op wie er bevoegd is om een bedrijf of organisatie te vertegenwoordigen en contracten te sluiten;
3.    Voor kerken in het bijzonder geldt nog dat je moet opletten hoe de kerkelijke regels in elkaar zitten en wat daarin is bepaald over rechtsgeldige vertegenwoordiging. 

De uitspraak van de rechtbank Gelderland, zittingsplaats Arnhem van 2 maart 2022 (ECLI:NL:RBGEL:2022:938) kunt u hier lezen. 

Post & Bouter Advocaten in Barneveld
Bouw & Vastgoed
Contracten & Projectontwikkeling
Kerkrecht