Oprecht

De vakantieperiode is voor velen voorbij. Tijdens de vakantie gaan we vaak grenzen over. Figuurlijk maar zeker ook letterlijk. Reizen naar andere landen. Als je de grens over gaat en België binnen rijdt merk je er eigenlijk niet veel van behalve dan de kwaliteit van het wegdek. Het ‘over-de-grens-gaan’ is in de praktijk niet spannend. Als je juridisch over de grens gaat heeft dat wel gevolgen. Dat is interessant. Daarom weer een bijdrage over grensoverschrijdend werken, de vraag welke rechter bevoegd is en welk recht nu geldt.

Ryanair legt werkneemster overplaatsing op
Het gaat om een recente uitspraak van het hof in Den Bosch. Een Poolse werkneemster is in dienst bij vliegtuigmaatschappij Ryanair. Ryanair is een bedrijf uit Ierland. De vrouw werkt aan boord van de vliegtuigen van Ryanair. Zij heeft als standplaats Eindhoven Airport. In 2017 informeert Ryanair de vrouw dat zij een nieuwe standplaats krijgt; Dublin. In Eindhoven werkte teveel personeel en in Dublin juist te weinig.
 
Werkneemster vliegt de laan uit
Werkneemster was het daar niet mee eens. Zij vond dat die overplaatsing in strijd was met het Nederlands arbeidsrecht. Volgens ‘ons’ recht moet de werkgever een zwaarwichtig belang hebben bij zo’n wijziging van de arbeidsovereenkomst. Een onderling gesprek klaarde de lucht niet. Mevrouw moest gewoon in Dublin gaan werken. Dat deed ze niet. Ryanair startte een disciplinaire procedure. Slotsom is dat de vrouw op staande voet werd ontslagen.
 
Toevlucht tot Nederlandse rechter
Dan weet je één ding zeker; er volgt een procedure. Werkneemster zocht haar toevlucht tot de Nederlandse rechter om het ontslag op staande voet aan te vechten. En dan komen de grenzen ineens in beeld. Ryanair is een Iers bedrijf. Werkneemster heeft haar standplaats in Nederland. En in de arbeidsovereenkomst staat een rechtskeuze. Dit betekent dat Ryanair en de werkneemster bij de start van de samenwerking hebben afgesproken dat de Ierse rechter bevoegd is om te oordelen over juridische problemen bij de arbeidsovereenkomst. Maar ook dat het recht uit Ierland het toepasselijk recht is.
 
De kantonrechter wees de verzoeken van werkneemster af met als reden dat volgens het Ierse recht een eenzijdige wijziging (overplaatsing naar Dublin) wel is toegestaan. Mevrouw ging naar het hof. Daar ging het vooral over de vraag of die afspraak in de arbeidsovereenkomst (over de Ierse rechter en het Ierse recht) rechtsgeldig is.
 
Doorkruisen van afspraak in arbeidsovereenkomst
Eerst even een uitstapje naar de regels. Werkgever en werknemer kunnen in de arbeidsovereenkomst afspreken welke rechter bevoegd is en welk recht (Nederlands, Belgisch, etc.) van toepassing is. Dat noemen we een rechtskeuze. Naast de afspraken in de arbeidsovereenkomst is er een Europese Verordening (Rome I). Daarin staat dat je in bepaalde situaties die afspraken uit de arbeidsovereenkomst kunt doorkruisen.
 
Lastige formule
Een werknemer mag namelijk nooit de bescherming verliezen van het recht dat van toepassing was als hij geen afspraken daarover had gemaakt in zijn arbeidsovereenkomst. Maar hoe bepaal je dan het recht dat van toepassing was als er geen afspraken in de arbeidsovereenkomst staan? Dat is een lastige ‘formule’. Je moet dan kijken naar het land ‘waar of van waaruit de werknemer ter uitvoering van de overeenkomst gewoonlijk zijn arbeid verricht’. Je moet dus kijken waar de werknemer gewoonlijk zijn werk doet. Dat is precies het onderwerp waar het hof over moest oordelen. Terug naar de uitspraak.
 
Gewoonlijk werken in de luchtvaart
In deze zaak gaat het om luchtvaart en vliegtuigen. Dat is een wat bijzondere situatie. Rechters kijken dan in welk land de plaats is van waaruit de werknemer werkt, naar welke plaats de werknemer na zijn werk terugkeert, op welke plaats hij instructies voor het werk krijgt en waar de vliegtuigen gestationeerd zijn aan boord waarvan de werknemer werkt. Voor de Poolse vrouw is Eindhoven de standplaats. De vrouw startte haar werk altijd op Eindhoven Airport en na haar werk keerde zij daar terug. Instructies over haar werk en briefings waren ook op het vliegveld in Eindhoven. Tot slot woonde de vrouw ook dichtbij Eindhoven Airport.
 
Eindhoven
De conclusie van het hof is dus dat de vrouw ‘gewoonlijk’ werkte in Eindhoven. Zij kan zich beroepen op die Europese Verordening en dus op de bescherming van het Nederlands recht. Ondanks dat er in haar arbeidsovereenkomst stond dat het recht uit Ierland van toepassing was. Volgens het Nederlands recht kon de werkneemster niet op staande voet worden ontslagen. Ryanair moest haar nu verschillende vergoedingen betalen.  
 
Feitelijke werkzaamheden
Als je werknemers in dienst hebt die internationaal werken staat er waarschijnlijk al een rechtskeuze in de arbeidsovereenkomst. Daarnaast blijft het wel belangrijk om aandacht te hebben voor de feitelijke werkzaamheden van de werknemer. Want die kunnen er voor zorgen dat er toch een ander wettelijk systeem van toepassing is. Met onverwachte hoge kosten tot gevolg. Dat heeft Ryanair ondervonden.
 
Het complete arrest van het gerechtshof in Den Bosch van 5 juli 2018 leest u hier.