Slagvaardig

In veel beroepen wil je dat je werknemers nuchter zijn. Nuchter in de zin van verstandig en kalm. Maar zeker ook nuchter in de zin van zonder alcohol of drugs. Je wilt dat werknemers bij het uitvoeren van hun werk niet dronken of high zijn. Dit geldt voor chauffeurs die veel op de weg zitten, voor mensen die in de zorg werken en medicijnen moeten verstrekken, voor personeel in de bouw en ga zo maar door. Eigenlijk geldt het gewoon voor alle beroepen. Maar wat moet je als werkgever doen als je het vermoeden hebt dat een werknemer onder invloed is? Nog iets strakker geformuleerd: wat mág je als werkgever doen?

Autoriteit Persoonsgegevens – strak in de leer
Afgelopen vrijdag verscheen een nieuwsbericht van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over dit onderwerp met een duidelijke boodschap. Werkgevers mogen hun werknemers alleen testen op alcohol en drugs als daar een wettelijke regeling voor is. In die regeling moet er aandacht zijn voor de privacy van de werknemer. Je moet in de regeling voldoende waarborgen opnemen die ervoor zorgen dat de inbreuk op de privacy van de werknemer zo klein mogelijk is. De AP is strak in de leer. Want als je als werkgever toch een alcoholtest uitvoert, terwijl er geen specifieke regels zijn, dan overtreed je de privacyregels.

Werkgever is verantwoordelijk
Maar wat moet je daar als werkgever mee? In de Arbeidsomstandighedenwet staat dat de werkgever zorgt voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers. De werkgever moet beleid hebben met als doel zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden. Je wilt dan niet dat een werknemer onder invloed van alcohol op het werk verschijnt of onder werktijd drugs gebruikt. Waarom komt de AP dan met dit nieuws?

AP houdt toezicht
Dat komt door het doel van de AP. Deze organisatie houdt toezicht op de bescherming van persoonsgegevens. De AP geeft uitleg aan mensen wat hun rechten zijn en bevordert dat bedrijven zich aan de regels houden die gaan over de bescherming van persoonsgegevens. Tegen deze achtergrond is het nieuwsbericht niet verrassend. De AP begrijpt ook dat werkgevers de mogelijkheid willen hebben om werknemers te testen op het gebruik van alcohol of drugs. Alleen moeten werkgevers zich wel één ding realiseren.

Testresultaten zijn gezondheidsgegevens
Als je als werkgever een werknemer test op het gebruik van alcohol, drugs of medicijnen, dan zijn de resultaten van die tests gezondheidsgegevens. Op grond van de privacywetgeving (bijvoorbeeld artikel 9 van de Algemene Verordening Gegevensbescherming) mag een werkgever dit soort gevoelige gegevens niet zomaar verwerken. Dit mag alleen als er een wettelijke uitzondering is.

Verzoek indienen bij de wetgever?
Maar wat betekent dat nu concreet? Volgens de AP moeten werkgevers een verzoek indienen bij de wetgever om te kijken welke mogelijkheden er zijn. De Autoriteit Persoonsgegevens verwijst dan naar specifieke wetgeving die er nu bijvoorbeeld al is voor piloten. Luchtvaartmaatschappijen mogen piloten onaangekondigd laten controleren op het gebruik van drugs en alcohol. Volgens de AP betekent dit dat er specifiek in wetgeving moet zijn opgenomen dat je als werkgever tests mag uitvoeren. Dat is nu bijvoorbeeld het geval in de wetgeving voor piloten.

Tijdrovend en onzeker
Door dit nieuwsbericht van de AP lijkt het bijna onmogelijk voor werkgevers om hun personeel te testen op het gebruik van alcohol of drugs. Het voorstel van de AP om als werkgever of als sector (bijv. zorg) in contact te treden met de wetgever is niet echt praktisch en een tijdrovend en onzeker voorstel. De AP komt ook met een alternatief. Werkgevers kunnen via een actief HR-beleid ook andere maatregelen nemen om het gebruik van alcohol of drugs door werknemers tegen te gaan.

Sectoren met (grote) risico’s
Dit is zeker waar. Maar de balans lijkt wat door te slaan richting de individuele werknemers en de bescherming van hun persoonsgegevens. In ieder geval zullen sectoren waar er gelijk (grote) risico’s zijn als werknemers onder invloed van alcohol of drugs werken serieus moeten gaan nadenken of er in wetgeving iets geregeld kan gaan worden. Dan gaat het bijvoorbeeld om de gezondheidssector, ziekenhuizen, verpleeghuizen en hospices.

Arbeidsrechtpraktijk
Het is de vraag wat dit nieuwsbericht van de AP (beleid) betekent voor de arbeidsrechtpraktijk. De Autoriteit Persoonsgegevens zegt: als de wet niet zegt dat je werknemers mag testen op drugs en alcohol dan is het verboden en dan mag je de resultaten van die test niet gebruiken. Doe je het wel, dan loop je het risico van een boete. In het arbeidsrecht worden de resultaten van alcoholtests regelmatig wel meegenomen in de beoordeling door de rechter. Dat brengt de werkgever in de spagaat: weegt het testbeleid zwaarder of het risico op een boete van de AP?

Los van deze discussie doe je er als werkgever sowieso verstandig aan om afspraken over het gebruik van alcohol en drugs vast te leggen in een bedrijfsreglement of huishoudelijk reglement.

Het nieuwsbericht van de Autoriteit Persoonsgegevens van 15 maart 2019 kunt u hier lezen.