Slagvaardig

Al ruim tien jaar loopt er een geschil tussen een predikant (dominee P. Gort) en de Nederlands Gereformeerde Kerk Hattem (NGK Hattem). Heel kort door de bocht gaat het om de vraag of deze predikant een arbeidsovereenkomst heeft of niet. De procedure loopt nu bij Hoge Raad, de hoogste rechterlijke instantie in Nederland. Enkele maanden geleden werd de conclusie van de procureur-generaal bij de Hoge Raad gepubliceerd. Dit is een advies aan de Hoge Raad hoe de Hoge Raad in deze zaak zou moeten gaan oordelen. Dat oordeel wordt met belangstelling verwacht. Om vast wat meer inzicht te krijgen over deze zaak, bespreken wij de procedure. In de vorige bijdrage bespraken we de procedure in eerste aanleg. Dominee Gort ging in hoger beroep. Hoe oordeelde het hof?

Discussie bij NGK Hattem
Als u de eerste bijdrage niet heeft gelezen, is dit een korte samenvatting van de discussie tussen de NGK Hattem en dominee Gort. De predikant is met ingang van 1 mei 2010 ontslagen door de NGK Hattem. Dit ontslag bleef volgens de kerkrechtelijke regels in stand. Dat was voor dominee Gort reden om een nieuwe procedure te starten bij de kantonrechter in Zutphen. De kantonrechter oordeelde dat er geen arbeidsovereenkomst was gesloten tussen de dominee en de NGK Hattem. De vorderingen van de predikant die daarop gebaseerd waren, werden afgewezen. Van dat oordeel ging de dominee in hoger beroep.

Opnieuw is de kernvraag: is er sprake van een arbeidsovereenkomst?
Dominee Gort stelde in hoger beroep dat hij een arbeidsovereenkomst had met de NGK Hattem. Het oordeel van de kantonrechter moest daarom van tafel en al zijn vorderingen moesten alsnog worden toegewezen. Ook voor het gerechtshof is de kernvraag dus of de rechtsverhouding tussen de NGK Hattem en de predikant een arbeidsovereenkomst is in de zin van artikel 7:610 BW.

Het hof kiest voor een andere benaderingsmethode
De kantonrechter nam als vertrekpunt de eigen positie van het kerkgenootschap. Een kerk heeft eigen regels en kan daarin bepalen hoe de organisatie is vormgegeven. Het gerechtshof kiest voor een andere insteek. Helemaal geen terughoudende benadering. Het hof begint bij de definitie van de arbeidsovereenkomst. Artikel 7:610 lid 1 BW bepaalt: “De arbeidsovereenkomst is de overeenkomst waarbij de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten.”. Het gaat om de drie bekende criteria: arbeid, loon en gezagsverhouding.

Arbeid | dagtaak
Over het criterium ‘arbeid’ is het hof duidelijk. Partijen zijn het er namelijk over eens dat de predikant sinds zijn beroep en komst naar de NGK Hattem gedurende een langere tijd in de gemeente heeft gewerkt. Hij had er een dagtaak aan om predikant te zijn. Aan het eerste criterium is voldaan.

Loon | traktement
Over het criterium ‘loon’ is het hof ook duidelijk. De predikant ontving een traktement. Een salaris. Aan het tweede criterium is ook voldaan.

Gezag | godsdienstige aspecten
Toen bleef het criterium van de gezagsverhouding over. De NGK Hattem heeft het bestaan van die gezagsverhouding niet volledig bestreden, zo staat in de uitspraak van het hof. Er was een overzicht van taken die aan de predikant waren opgedragen. En de NGK Hattem heeft de mogelijkheid om een predikant te ontslaan als deze onwelgevallig functioneert. Zelfs al zou een predikant rondom de godsdienstige aspecten een zelfstandige positie innemen, dan doet dat niet af aan de gezagsverhouding op de andere punten. Ook aan dit laatste criterium is voldaan.

Voor zover het niet in strijd is met de wet
Volgens het hof had de contractuele verhouding tussen de kerk en de predikant het karakter van een arbeidsovereenkomst. De kerk beriep zich nog op artikel 2:2 BW waar staat dat kerken hun eigen regels mogen hebben. Dat klopt ook, zo oordeelt het hof. Maar die eigen regels gelden voor zover het niet in strijd is met de wet. Het arbeidsrecht is erg beschermend (dwingendrechtelijk) van aard. Het ontslag van de predikant moet daarom worden getoetst aan het arbeidsrecht, voor zover het arbeidsrecht de kerkrechtelijke regels aan de kant schuift. 

Kennelijk onredelijk ontslag en schadevergoeding
In de wetgeving van toen (voor de WWZ) stond een artikel over de kennelijk onredelijke opzegging. Dat artikel bepaalde dat als één van de partijen (werkgever of werknemer) de arbeidsovereenkomst kennelijk onredelijk opzegt, de rechter aan de andere partij een schadevergoeding kan toekennen. Het hof oordeelt uiteindelijk dat sprake is van een kennelijk onredelijk ontslag. De NGK Hattem was als werkgever verplicht om actief mee te werken aan de re-integratie van de predikant. Dat heeft de kerk niet gedaan. In plaats daarvan heeft de kerk zich gefocust op een ander punt. Verder weegt het hof mee dat de gevolgen van het ontslag voor de predikant groot zijn. Bovendien zijn er beperkte mogelijkheden om ander passend werk te vinden.

Jaarsalaris
Het hof is daarom van oordeel dat ‘de gevolgen van de opzegging voor de predikant te ernstig zijn in vergelijking met het belang van de NGK Hattem bij die opzegging’. Het hof kent aan de predikant een schadevergoeding toe die gelijk is aan een jaarsalaris. De NGK Hattem moet € 61.750,-- schadevergoeding aan de predikant betalen vanwege het kennelijk onredelijk ontslag.

Er volgt cassatie
Na dit arrest stond kerkelijk Nederland te kijken wat deze uitspraak nu voor gevolgen heeft. Hebben alle predikanten ontslagbescherming, omdat zij een arbeidsovereenkomst hebben? Kunnen rechters zomaar ingrijpen in de intern kerkelijke aangelegenheden? Allemaal van dat soort vragen. De belangen over en weer zijn groot. Er volgde daarom cassatie bij de Hoge Raad. Het is nog wachten op arrest van de Hoge Raad.

Link naar uitspraak van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden inzake NGK Hattem en ds. Gort
Het arrest van het gerechtshof in Arnhem van 2 januari 2018 kunt u hier lezen. In de uitspraak motiveert het hof nog uitgebreider waarom er sprake is van een kennelijk onredelijk ontslag en waarom de NGK Hattem een schadevergoeding moet betalen.