Slagvaardig

Een werknemer die zich misdraagt, kan op staande voet worden ontslagen. Daarvoor is een ‘dringende reden’ nodig: een daad, gedraging of eigenschap van de werknemer waardoor van de werkgever niet meer verlangd kan worden om de arbeidsovereenkomst te laten voortduren. Door een ontslag op staande voet eindigt de arbeidsovereenkomst direct, en krijgt de werknemer geen aanspraak op een werkloosheidsuitkering (WW-uitkering). De werknemer staat dan dus met lege handen. Daarom is ontslag op staande voet het ‘ultimum remedium’.

De uitspraak die we in deze bijdrage bespreken, laat zien dat de werkgever soms nog meer kan doen dan alleen een ontslag op staande voet.

Ambulante functie bij woningcorporatie

Per 1 november 2017 treedt iemand in dienst van woningcorporatie Wooncompas. Deze werknemer vervult daar een ambulante, operationele functie voor 36 uur per week. Hij krijgt van de werkgever toestemming om naast zijn werk actief te zijn als Jeugd Trainer / Atletiek Coach en Personal Trainer.

Arbeidsongeschikt

Na een jaar wordt de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd verlengd. De werkgever en de werknemer zijn dus tevreden. Helaas meldt de werknemer zich op 4 oktober 2019 ziek en kan hij de afgesproken werkzaamheden niet meer verrichten. Vervelend, maar dat gebeurt. Toch? Nou, hier gebeurt dat niet zomaar. 

68 uur werk per week

Wooncompas komt er in juli 2020 namelijk achter dat de werknemer ook een baan heeft bij een andere woningcorporatie. Vanaf juni 2019 heeft de werknemer twee dienstverbanden voor in totaal 68 uur per week; bij Wooncompas en bij Stichting Mooiland. Zoveel uur werk is feitelijk al onmogelijk, maar het wordt nog gekker. 

104 uur werk per week

Vanaf april 2020 werkt de werknemer namelijk ook nog als zzp-er voor een derde woningcorporatie; Stichting Wooninvest. Vanaf 1 juni 2020 wordt dat omgezet in een arbeidsovereenkomst. De werknemer heeft dan dus drie dienstverbanden, voor in totaal 104 uur per week. Hij vervult dan drie ambulante, operationele functies die hij op basis van de toepasselijke cao tijdens kantooruren (tussen 7:00 en 19:00 uur) moet verrichten. Dat is natuurlijk onmogelijk.

Ontslag op staande voet Wooncompas

Zodra Wooncompas dit ontdekt, aarzelt zij geen moment, en ontslaat de werknemer op staande voet per 20 juli 2020. De werknemer is het daar niet mee eens, en start een procedure bij de kantonrechter. Hij verweert zich door een beroep te doen op het recht van vrije arbeidskeuze, te stellen dat hij altijd goed functioneerde én dat hij als alleenstaande ouder de financiële zorg voor zijn kinderen heeft. 

Maar de kantonrechter oordeelt dat het ontslag op staande voet terecht is gegeven, en laat dat dus in stand. De werknemer gaat in beroep bij het gerechtshof. Maar ook die is het met de werkgever eens: dit is een dringende reden. De werknemer heeft weliswaar het recht op vrije arbeidskeuze, maar dat recht wordt begrensd door de bepaling uit de cao om nevenwerkzaamheden af te stemmen met de werkgever, de arbeidstijdenwet en andere wettelijke verplichtingen. Daaronder vallen ook zijn re-integratieverplichtingen. Door zijn andere werkzaamheden niet te melden bij de bedrijfsarts, heeft de werknemer daar een verkeerd beeld geschetst van zijn belastbaarheid en zijn re-integratiemogelijkheden. Hij werkte tijdens zijn ziekte namelijk in ieder geval nog een maand lang gewoon door bij zijn andere werkgever(s). 

Zwaar aangerekend – ernstig verwijtbaar

Het wordt hem ook zwaar aangerekend dat hij zijn eerste werkgever niet uit eigen beweging, spontaan, volledig en tijdig heeft geïnformeerd over zijn wens om bij de andere werkgevers werkzaamheden te gaan verrichten en daarvoor toestemming te vragen. De gedragingen van de werknemer vormen hier dus de dringende reden. De arbeidsovereenkomst eindigt op 20 juli 2020. Vanaf die datum heeft de werknemer geen recht meer loon.

Ook oordelen de kantonrechter en het hof dat het gedrag van de werknemer ernstig verwijtbaar is. De werknemer krijgt daardoor geen transitievergoeding. De werknemer staat dus (ten aanzien van dit dienstverband bij Wooncompas) met lege handen. 

Ontbinding wegens wanprestatie

Voor Wooncompas is het niet klaar. Zij gaat nog verder. Zij vraagt namelijk vervolgens aan de kantonrechter om de arbeidsovereenkomst te ontbinden in verband met wanprestatie. Dat kan op grond van artikel 7:686 BW:

“De bepalingen van deze afdeling sluiten voor geen van beide partijen de mogelijkheid uit van ontbinding wegens een tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst en van schadevergoeding. De ontbinding kan slechts door de rechter worden uitgesproken.”

Door naast de arbeidsovereenkomst met haar nog een andere arbeidsovereenkomst te sluiten voor 32 uur per week, is er vanaf dat moment sprake van een tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst door de werknemer. Dat wordt ook wel wanprestatie genoemd. De werkgever wil de arbeidsovereenkomst om die reden ontbinden. (lees hier)

Waarom ontbinding? Ongedaanmaking

De arbeidsovereenkomst van deze medewerker is door het ontslag op staande voet van Wooncompas op 20 juli 2020 geëindigd. Maar bij een ontbinding wegens wanprestatie ontstaat de verplichting om op basis van de arbeidsovereenkomst verrichtte prestaties ongedaan te maken. De werkgever moet dan de waarde van het werk dat de werknemer daadwerkelijk verricht heeft vergoeden. Die waarde kan lager zijn dan het betaalde loon. Het teveel ontvangen loon moet de werknemer dan terugbetalen aan de werkgever. 

Ontbinding alleen bij ernstige wanprestatie

De kantonrechter overweegt dat ontbinding van de arbeidsovereenkomst wegens wanprestatie alleen kan als de wanprestatie zo ernstig is, dat deze het ingrijpende gevolg van ontbinding van de arbeidsovereenkomst met terugwerkende kracht rechtvaardigt. De werkgever moet aantonen dat de werknemer structureel of in ernstige mate niet voldoet aan zijn verplichtingen uit de arbeidsovereenkomst. Volgens een oudere uitspraak van de Hoge Raad kan dat het geval zijn bij een beëindiging van de arbeidsovereenkomst wegens een dringende reden, zoals hier.

Door de uitspraak van het gerechtshof staat volgens de kantonrechter vast dat de werknemer structureel en in ernstige mate tekort is geschoten in de nakoming van de arbeidsovereenkomst. De kantonrechter ontbindt daarom de arbeidsovereenkomst wegens wanprestatie. De kantonrechter en het gerechtshof hadden al vastgesteld dat de werknemer vanaf 4 oktober 2019 arbeidsongeschikt is geweest. Sindsdien heeft de werknemer niet meer gewerkt, en heeft zijn prestatie geen waarde voor de werkgever. Over de periode vanaf 4 oktober 2019 tot aan het ontslag op staande voet op 20 juli 2020 moet de werknemer het volledige loon terugbetalen aan de werkgever. De werknemer moet in totaal € 43.766,50 terugbetalen aan zijn ex-werkgever, vermeerderd met ruim € 6.000,- aan beslag- en proceskosten.

Tweede ontbinding wegens wanprestatie (Stichting Mooiland)

De arbeidsovereenkomst tussen de werkgever en Stichting Mooiland is niet geëindigd door een ontslag op staande voet, maar door tijdsverloop. Die werkgever heeft de tijdelijke arbeidsovereenkomst niet verlengd. Ook die werkgever vraag om de arbeidsovereenkomst met terugwerkende kracht te ontbinden wegens wanprestatie. 

Ondanks dat de werknemer door deze werkgever niet op staande voet is ontslagen, oordeelt de kantonrechter dat deze arbeidsovereenkomst vanaf 1 juni 2019 wordt ontbonden wegens wanprestatie. Daarbij baseert de rechter zich op de eerdere procedure tussen Wooncompas en de werknemer over diens ontslag op staande voet. De werknemer wordt veroordeeld tot terugbetaling van het ontvangen loon vanaf 4 november 2019, de datum waarop hij zich bij deze tweede werkgever ziek meldde. Dit gaat om een bedrag van € 37.552,80, vermeerderd met ruim € 2.000,- aan proceskosten. 

Uiteindelijk houdt de werknemer dus bijna niets meer over van wat hij eerder aan salaris ontving.

Aandachtspunten uit deze uitspraak

Deze uitspraken van de kantonrechter zijn bijzonder vanwege de volgende twee punten: 

1. De rechter ontbindt in beide gevallen de arbeidsovereenkomst wegens wanprestatie. Dan gelden andere wettelijke regels, die de werknemer minder bescherming bieden. Dat vond de rechter hier geen bezwaar, gelet op de uitspraak van het gerechtshof, die heel duidelijk oordeelde over deze werknemer.
2. Beide arbeidsovereenkomsten waren al geëindigd: de ene door een ontslag op staande voet, de andere door het verstrijken van de periode waarvoor zij was aangegaan. Maar toch was de werknemer nog niet veilig. Door zijn gedrag werd hij ook nog eens veroordeeld een groot deel van het al ontvangen loon terug te betalen; dat lijkt hier op een soort straf.

De uitspraak van de kantonrechter van de Rechtbank Den Haag, zittingsplaats Den Haag van 15 maart 2023 in de zaak van Wooncompas (ECLI:NL:RBDHA:2023:4726) leest u hier.

De uitspraak van de kantonrechter van de Rechtbank Den Haag, zittingsplaats Den Haag van 15 maart 2023 in de zaak van Stichting Mooiland (ECLI:NL:RBDHA:2023:4727) leest u hier.

Post & Bouter Advocaten
Arbeidsrecht
Ontslag op staande voet & wanprestatie